ABD–Çin ticaret savaşlarının etkisi, Avrupa ile dengesizleşen ilişkiler, Çin menşeili araçların yükselişi ve yerli üretimin daralması Türkiye otomotiv sektörünü kritik bir kavşağa getirdi. LenaCars Genel Müdürü Selçuk Nazik “Oyun yeniden yazılıyor. Türkiye ya üretim üssü olacak ya da pazar olarak tüketilecek” açıklamasını yaptı.
2023’teki Tarihi Dönemeç: Otomotivde Açık Verdiğimiz Yıl
Türkiye otomotiv sektörü, 2020–2022 döneminde düzenli şekilde dış ticaret fazlası verirken, 2023 yılında ilk kez yaklaşık 3 milyar dolarlık dış ticaret açığı ile sarsıldı. Bu durum özellikle binek araçlarda ithalatın ciddi oranda artmasından kaynaklandı. 2024’te tablo bir miktar toparlansa da bu denge ticari araçlar ve otobüs segmentindeki güçlü ihracat sayesinde sağlandı.
LenaCars Genel Müdürü Selçuk Nazik tabloyu şöyle değerlendirdi: “Binek araç segmentinde dış ticaret açığımız halen çok ciddi boyutta. 2025’e üretim ve ihracatta düşüşle başladık. Bu veriler, yerli üretimi ve teknolojiyi merkezine almayan politikaların sektörü sürdürülebilir kılmadığını gösteriyor”
ABD–Çin Ticaret Savaşlarının Türkiye’ye Yansıması
ABD’nin Çin’e uygulamaya çalıştığı tarifeler ve Çin’in buna karşı geliştirdiği ihracat stratejileri dünya otomotiv dengelerini değiştirdi. ABD’nin 2024’te otomotiv dış ticaret açığı 374 milyar dolara ulaştı. Çin ise yalnızca 2023 yılında 93,9 milyar dolarlık otomotiv dış ticaret fazlası verdi. Nazik “ABD’nin Çin’e karşı ticaret savaşı, aslında bizim gibi ülkeler için fırsata dönüşebilir. Türkiye’nin hem üretim üssü olarak Çin’e hem de tedarikçi olarak ABD ve Avrupa’ya oynayabileceği rol çok kritik. Ancak hâlâ Çinli markalar Türkiye’de üretim yatırımı yapmaya tam anlamıyla başlamadı. Bu büyük bir risk” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye’nin Zayıf Halkası: Çin’e Verdiğimiz Cari Açık Büyüyor
2024 yılında Türkiye, Almanya ve Çin’den yüksek oranda araç ithal etti. Almanya 4,92 milyar USD, Çin 1,57 milyar USD ile dikkat çekti. 2023’te Çin menşeili araçların Türkiye pazarına girişiyle 1,5 milyar USD açık verildi. Buna karşılık Fransa, İngiltere ve İtalya gibi ülkelerle yapılan ticaret, dış ticaret fazlası vererek dengede kalındı. Avrupa’ya yapılan ihracatta öne çıkan modeller ise Türkiye’de üretilen Renault, Fiat ve Toyota araçlarından oldu. Nazik, “Çin’e karşı çok ciddi bir dış ticaret açığı verir konuma gelmiş durumdayız. 2023 yılında Çinli markaların Türkiye’de satış yapmaya başlaması ile Çin en yüksek cari açık verdiğimiz üçüncü ülke konumuna oturmuş durumda. Eğer Çin Türkiye’de üretim yapmaya başlamaz ve Türkiye’de araç satış hızını bu şekilde artırmaya devam ederse, otomotivde cari açık büyük bir sorun haline gelir” yorumunu yaptı.
Togg ve Yerli Üretim Kritik Rolde
Öte yandan 2024’te binek araç ithalatı dramatik şekilde artarken, Togg gibi yerli girişimlerin ihracat yapamaması sektöre darbe vurdu. Nazik, “Togg’un Almanya ve Fransa gibi pazarlara açılması, sadece marka değil, sektör adına bir sembol olur. Sedan ve crossback üretimlerine hızla geçilmesi hem prestij hem de döviz girdisi sağlar. Son günlerde bazı teşvikler gündeme gelse de yerli otomotiv endüstrimizin daha anlamlı ve kapsayıcı teşvik ihtiyacı var. Yerli üreticilerimizin ise ürün yelpazelerinde katma değerli ve teknolojisi yüksek modellere odaklanması sanayimiz açısından büyük önem teşkil eder hale geldi” dedi.
2025’in İlk Çeyreğinde Alarm Zilleri Çalıyor
Ocak – Mart 2025 toplamında;
- İthalatın payı %69’ a yükseldi
- Toplam üretim %9 azaldı
- Otomobil üretimi %7, ihracat ise %3 düştü
- Ticari araçlar üretimi %11, ağır ticari ise %39 azaldı
- Traktör üretimi %41,6 azaldı,
- Toplam ihracat adedi %1, otomobil ihracatı ise %3 düştü
Nazik, bu düşüşü şöyle yorumladı:
“Yılın ilk çeyreğinde veriler alarm veriyor. Üretim cephesinde tek olumlu gelişme, minibüs üretim adetinin %122 artması oldu. Üretim düşerse, istihdam düşer. Bu da ekonomik daralma ve teknoloji kaybı demek. Acil regülasyon ve stratejik destek gerekiyor. ABD ile Çin arasında oluşan bu ticaret savaşı, Çin’in üretim konusunda hem ABD pazarına satış yapabileceği hem de Avrupa’ya satış yapabileceği bir müttefike ihtiyaç duyacaktır. Bu noktada Türkiye’de üretim yapması Çin açısından önemli. Ancak geldiğimiz noktada hala Manisa’daki fabrika yatırımına resmi olarak başlanmaması diğer taraftan Samsun yatırımı için Çinlilerden ortak arıyoruz gibi açıklamalar endişe veriyor. Çin’li markaların mutlaka Türkiye’de üretim yapması şart. Diğer taraftan ise ABD’nin Avrupa’ya uyguladığı yüksek tarifeler ertelenmeden uygulamaya girseydi, Avrupalı markaların da Türkiye’de üretim yapmasının önü açılabilirdi. Şu anda 90 gün süreyle ertelendi tarifeler. Ancak dönüşen otomotiv üretim teknolojileri ve Çin pazarındaki kayıplarını düşündüğümüzde Avrupalı markalar için önümüzdeki süreçte Avrupa’nın Türkiye’ye hiç olmadığı kadar ihtiyaç duyacağı görülmektedir. Dinamik Pazar yapısı ile Türkiye Avrupa için yeni pazarlar kazanmak ve mevcut satışlarını artırmak için kritik noktada olacak.
Türkiye’nin döviz karşısında artan TL üretim maliyetleri kapsamında üretim verilerinin gerilemesi olumsuz sinyaller veriyor. Bunu görmek ve yerli üretim araçları oldukça desteklemek bu yönde regülasyonlar geliştirmemiz elzem”
